DePIN là gì? Tối ưu hoá tài nguyên thiết bị trong Web3

DePIN là gì?

DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Network) là thuật ngữ chung những dự án xây dựng mạng lưới Blockchain đóng vai trò trung gian để kết nối giữa những người cung cấp cơ sở hạ tầng như xe, VPN, băng thông… và khách hàng có nhu cầu. Trong giai đoạn chuyển tiếp giữa web2 và web3 thì DePIN đang là một mảng quan trọng được chú ý và phát triển.

DePIN là gì? Tối ưu hoá tài nguyên thiết bị trong Web3

Có thể thấy DePIN xuất hiện cả ở hai mảng thiết bị phần cứng và phần mềm, định hình một nền kinh tế chia sẻ giữa ba bên: Khách hàng có nhu cầu, nhà cung cấp (cá nhân và tổ chức) và cuối cùng là dự án trung gia |(bên đảm bảo kết nối giữa 2 thành phần trên).

Với DePIN, cộng đồng có thể tham gia vào việc xây dựng và quản lý hạ tầng vật lý – phần mềm một cách phi tập trung. Những người đóng góp và tham gia vào DePIN sẽ được thưởng bằng token tiền điện tử, khuyến khích sự phát triển và duy trì của hạ tầng. Điều này mang lại sự minh bạch và khả năng kiểm soát từ cộng đồng, đồng thời tạo ra các cơ hội đổi mới và phát triển trong lĩnh vực hạ tầng vật lý.

Lịch sử hình thành và phát triển của Depin

Mô hình truyền thống với DePIN.

Mô hình truyền thống về chia sẻ và tối ưu hoá tài nguyên thiết bị được biết đến với tên gọi (Economic Sharing). Mô hình hoạt động truyền thống giống với DePIN là Sharing Economy (nền kinh tế chia sẻ), khi một bên cung cấp tài nguyên, hàng hoá… và bên còn lại chia sẻ mạng lưới thông tin, khách hàng. Sau đó, cả hai có thể cùng phân chia lợi nhuận với nhau.

Nhưng ở mô hình truyền thống thì tính phi tập trung lại không được đảm bảo. Hầu hết các hoạt động, chia sẻ doanh thu và chính sách đều phụ thuộc vào bên cung cấp dịch vụ. Chính vì thế mà ở mô hình kinh doanh, lợi ích của người cung cấp phụ thuộc hoàn toàn về một hướng – bên chia sẻ mạng lưới.

DePIN ra đời nhằm mang lại sự phi tập trung tới mô hình Sharing Economy, thông qua việc sử dụng khả năng quản trị của token (token governance) để đem lại tính công bằng cho bên cung cấp và bên chia sẻ. Nếu cách hãng xe công nghệ áp dụng Depin vào vận hành thì tài xế sẽ nhận được Token thay cho tiền mặt như thông thường. Sau đó các token này có giá trị quy đổi tiền mặt, đồng thời cho phép cánh tài xế có thể tham gia biểu quyết, quản trị dự án của bên chia sẻ ứng dụng, thông tin.

Vậy chúng ta cần chú ý gì trong mảng DePIN để có thể Tối ưu hoá tài nguyên thiết bị trong Web3?

Phân Loại DePIN

Cơ sở hạ tầng của các dự án DePIN được chia làm hai loại:

Physical Resource Networks (PRNs): Là những dự án DePIN cung cấp cơ sở hạ tầng liên quan tới phần cứng như Hotspot để cung cấp WiFi, 5G… hoặc Drive cung cấp cơ sở hạ tầng về xe cộ, taxi…

Digital Resource Networks (DRNs): Là những dự DePIN cung cấp cơ sở hạ tầng liên quan tới dữ liệu. Ví dụ như băng thông, dung lượng lưu trữ (Data storage), VPN…

Mô hình hoạt động của Depin trong Web3

Trong giai đoạn bùng nổ của Web3, các dự án DePIN áp dụng công nghệ Blockchain vào vận hành để xây dựng một mạng lưới phi tập trung, minh bạch trong các dịch vụ liên quan tới những cơ sở hạ tầng ngoài đời thực. Với yêu cầu và tính chất của không gian Web3 thì các dự án DePIN trong giai đoạn này cần đảm bảo các yêu tố duy trì khả năng bảo mật của mạng lưới, có mô hình kinh tế (mô hình kinh doanh – Business model) đủ hấp dẫn đối tác và khách hàng.

DePIN sử dụng công nghệ Blockchain và cơ chế trả thưởng bằng tiền điện tử để thúc đẩy mọi người trên toàn thế giới chung tay xây dựng, vận hành các mạng vật lý mà không chịu sự chi phối từ các công ty/cơ quan tập trung. Để có thể duy trì và phát triển, DePIN sẽ cần 4 yếu tố cốt lõi trong cấu trúc, bao gồm:

So Sánh mô hình kinh doanh trong DePIN

Đa số các dự án DePIN sẽ có chung một mô hình kinh doanh áp dụng ngay từ đầu để thúc đẩy người dùng, đối tác tham gia vào dự án. Trong mô hình kinh tế thì các chương trình Incentive luôn được quan tâm nhiều nhất. Có thế nói Incentive chính là quân bài chiến lược nhằm thu hút và giữ chân người dùng. Nếu giai đoạn đầu thành công với một mạng lưới đầy đủ cơ sở hạ tầng, khách hàng sẽ sử dụng dịch vụ và thu hút thêm quỹ đầu tư. Từ đó, doanh thu của dự án DePIN và nhà cung cấp tăng cao. (Lấy ví dụ về Flyw-wheel của IOTX)

Tiếp theo chương trình Incentive chính là cách vận hành, quản lý từ phía dự án nhằm giúp cho Token dự án tăng trưởng và mang lại nhiều nguồn lợi hơn cha cả dự án và những thành phần tham gia. Trong trường hợp mạng lưới tiếp tục mở rộng và có nhiều nhà cung cấp, khách hàng tham gia, giá token của dự án sẽ tăng. Dẫn đến tăng thêm lợi nhuận và doanh thu cho bên cung cấp và dự án.

Một dự án ra mắt sớm và đã tạo nên tiếng vang lớn đó là Helium, dự án DePIN kinh doanh HotPot Wifi. Trong giai đoạn đầu Helium đã giúp người dùng về bờ chỉ trong chưa tới 1 tháng tham gia, cùng tham khảo bài thống kê sau: họ khuyến khích nhà cung cấp một incentive về số lượng lớn HNT token nhận được khi cung cấp Hotspot. Dẫn đến nhiều người bắt đầu mua Hotspot và tham gia vào mạng lưới Helium. Kết quả chi phí một Hotspot khoảng 500 USD nhưng đem về 4.82 HNT/ngày, khiến nhiều người thu hồi vốn chỉ trong 25 ngày.

Với kết quả khả quan trên thì ngày càng có nhiều người dùng tham gia vào dự án, họ đầu tư tiền mua thiết bị và kiêm luôn nhiệm vụ là Marketing cho phía dự án. Từ đó thì mạng lưới Helium bắt đầu mở rộng. Khách hàng đến ngày một nhiều và quỹ cũng dần tham gia dự án.

Các bộ phận chính của cấu trúc DePIN

Cơ sở hạ tầng: Cơ sở hạ tầng của DePIN sẽ tuỳ thuộc vào dự án. Có thể bao gồm Hotspot, router phục vụ cung nhu cầu cung cấp WiFi, hoặc cứng và đồ hoạ phục vụ cho việc đóng góp vào xác nhận mạng lưới.

Middleware: Middleware là các thành phần trung gian, hỗ trợ kết nối công nghệ blockchain với các cơ sở hạ tầng, tương tự như những Oracle. Yếu tố này giúp các dự án Web3 tiếp cận được với các dữ liệu bên ngoài. Middleware cho phép những dự án DePIN thu thập dữ liệu của những cơ sở hạ tầng bên ngoài.

Blockchain: Đóng vai trò sổ cái phi tập trung khi những dữ liệu từ middleware sẽ được công khai, minh bạch và không bị gian lận bởi những cá nhân, tổ chức. Công nghệ blockchain còn đóng vai trò giúp giao dịch diễn ra nhanh hơn giữa nhà cung cấp và khách hàng, thay vì đợi một bên thứ ba xác thực.

DePIN sẽ là xu hướng mới?

Trong giai đoạn thị trường 2022-2023 vừa qua, các mảng như Gamefi, NFT, Defi … đều ghi nhận mức giảm sâu từ 70 – 75% thì DePIN chỉ dao động từ 20 – 60%.

Theo thông kê của Messari qua bảng sau:

Khi mà các dự án trong Hệ Sinh Thái Layer 1, Layer 2 ngày một phát triển và mở rộng. Gần đây nhất là hàng loạt những sự xuất hiện của DePIN tại các Hệ Sinh Thái Layer 1 hàng đầu như Solana. Người dùng dường như quan tâm và có tham gia nhiều vì phong trào Air & Retro Active đang nở rộ. Bên cạnh đó là mức gọi vốn của những dự án Depin cũng dường như “Thăng Hạng” hơn, khiến cho người dùng có thêm đuợc sự lạc quan vào một tương lai phát triển mạnh mẽ của Depin và tất nhiên những ai tham gia sớm thì sẽ càng có nhiều lợi thế.

Tối ưu hoá tài nguyên thiết bị trong Web3

Một điểm lưu ý là đa phần dự án DePIN đều được xây dựng hệ sinh thái Solana – một mạng lưới có tính mở rộng tốt và hiệu suất cao. Không những vậy, Solana gần đây đang tích cực nâng cấp phần mềm và phần cứng của mạng lưới để nâng cao hiệu suất, điều này dẫn đến những dự án DePIN cũng được hưởng lợi và phát triển theo mạng lưới.

Theo Messari, trong năm 2023, mảng DePIN có bước tiến lớn khi được đầu tư 1 tỷ USD, dẫn đầu bởi Filecoin và Helium khi gọi vốn thành công tổng 500 triệu USD. Mặc dù số tiền chưa cao so với những mảng như Gaming hoặc Lending/Borrowing, DePIN đang dần chứng tỏ vị thế của mình tại thị trường crypto.

Anh chup Man hinh 2024 04 12 luc 10.51.34

Khối lượng giao dịch và thống kê các dự án Depin theo Coingecko.

Những dự án DePIN nổi bật

Helium (PRNs)

Dự án cung cấp hạ tầng về LoRaWan, một công nghệ được tạo ra bởi “phần cứng” gateway giúp người dùng kết nối Internet mà không tốn nhiều dung lượng. Helium còn phát triển sản phẩm khác như 5G, 3G… Ngoài ra, với mạng lưới phát triển, Helium đang được định giá hơn 1 tỷ USD.

Helium Network là một hệ thống mạng lưới không dây thế hệ mới, được xây dựng trên cơ sở công nghệ blockchain và sử dụng các thiết bị phát sóng (hotspots) để cung cấp kết nối mạng cho các thiết bị Internet of Things (IoT). Điểm đặc biệt của Helium Network là việc sử dụng công nghệ blockchain để đảm bảo tính bảo mật và trao đổi dữ liệu trong mạng lưới.

Anh chup Man hinh 2024 04 12 luc 11.41.55

Tính năng của mạng lưới Helium:

Phân cấp: Helium Mobile cho phép người dùng tham gia vào mạng lưới và sở hữu các thiết bị phát sóng để cung cấp kết nối mạng. Điều này giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông truyền thống và mang lại quyền kiểm soát và lợi ích cho người dùng hàng ngày.
Giá cả phải chăng: Helium Mobile cung cấp gói dịch vụ không giới hạn với giá cả phải chăng, giúp giảm rào cản tài chính và đảm bảo tính truy cập rộng rãi đến mạng không dây. Điều này thúc đẩy việc trao đổi giá trị thông qua token tiện ích kỹ thuật số trên cơ sở hạ tầng của Helium Mobile.
Phạm vi phủ sóng: Helium Mobile cung cấp phạm vi phủ sóng liền mạch, kể cả ở các khu vực truyền thống khó tiếp cận. Bằng cách sử dụng nhiều nút và điểm chuyển tiếp, mạng đảm bảo kết nối đáng tin cậy và đáp ứng nhu cầu kết nối của người dùng ở bất kỳ địa điểm nào.
Phần thưởng: Helium Mobile cung cấp chương trình phần thưởng bằng mã thông báo $MOBILE thông qua việc tham gia vào mạng. Mã thông báo này có thể được giao dịch và trao đổi trên các sàn giao dịch tiền điện tử lớn, tạo động lực và giá trị cho người dùng tham gia vào mạng lưới Helium Mobile.

Mạng lưới Helium có 3 loại token phục vụ cho 3 mục đích khác nhau:

Mã thông báo $HNT: Mã thông báo gốc của mạng Helium, được sử dụng để khuyến khích người tham gia mạng và tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch.
Mã thông báo $IOT: Mã thông báo dành riêng cho mạng LoRaWAN, cho phép kết nối mạng diện rộng, tiêu thụ điện năng thấp cho các thiết bị Internet of Things (IoT).
Mã thông báo $MOBILE: Mã thông báo dành riêng cho mạng 5G, hỗ trợ kết nối di động và truyền dữ liệu tốc độ cao.

File Coin (DRNs)

Filecoin Dự án DePIN về cơ sở hạ tầng lưu trữ dữ liệu, khuyến khích người dùng cung cấp dung lượng để phục vụ cho người dùng có nhu cầu lưu trữ. Filecoin là dự án khá lớn trong thị trường crypto với vốn hoá (FDV) từng đạt mức 300 tỷ USD. Và tính đến năm 2023, Filecoin cũng đã gọi vốn tới 250 triệu USD (theo Messari).

Filecoin là nền tảng phi tập trung kết nối giữa người cần lưu trữ/trích xuất dữ liệu và người cung cấp không gian lưu trữ dữ liệu. Mục đích của Filecoin là lưu trữ dữ liệu theo cách phi tập trung.

Những dự án mới tiềm năng

Io.net

IO.NET là một dự án DePIN độc đáo được xây dựng trên hạ tầng blockchain Solana. Dự án đã gây tiếng vang khi thành công gọi 30 triệu USD vòng Series A dẫn đầu bởi Hack VC.

IO.NET là một dự án DePIN độc đáo được xây dựng trên hạ tầng Blockchain Layer 1 Solana, tập trung vào việc cung cấp sức mạnh tính toán từ GPU cho các công ty trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML). Với cam kết về chi phí rẻ và thời gian thực hiện tối ưu hơn, IO.NETđã thu hút sự quan tâm của nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp AI lớn. IO.NET xây dựng mục tiêu là tạo ra “Internet của GPU” để giải quyết vấn đề thiếu dung lượng tính toán GPU trong thời đại AI đang phát triển mạnh mẽ.

Grass

Nền tảng DePIN thu thập dữ liệu web dựa trên địa chỉ IP của người dùng. Gần đây Grass đang được quan tâm rộng rãi vì là một mô hình Depin dễ tham gia và còn là cái tên nổi bật trong hệ sinh thái của Solana. Theo phía Solana thông báo, những mẫu điện thoại như Saga cũng được tích hợp tính năng. Ngoài ra Grass còn tương thích với máy tính để bàn, laptop. Chính vì vậy đây sẽ là yếu tố giúp Grass tiếp cận tới người dùng một cách dễ dàng.

Grass là giao thức hoạt động trong mảng khai thác dữ liệu Web (web scraping), cho phép người dùng kiếm lợi nhuận thụ động bằng cách chia sẻ băng thông (phần dữ liệu truyền tải truy cập internet) cho các công ty phát triển công nghệ AI. Người dùng sử dụng Grass để chia sẻ phần băng thông chưa sử dụng tới trên mạng Internet. Đổi lại, giao thức tự động phân phối điểm thưởng hoặc doanh thu cho người dùng.

Tổng Kết

DePIN mang đến nhiều cơ hội và tiềm năng cho các dự án và công nghệ liên quan. Với sự phát triển của DePIN, chúng ta có thể kỳ vọng sự cải thiện trong việc lưu trữ và chia sẻ dữ liệu cá nhân, đồng thời tạo ra một môi trường an toàn và đáng tin cậy cho người dùng.

Ở vị trí người dùng, nhà đầu tư thì chúng ta có thể theo dõi các dự án cũ đã ra mắt cũng như tìm hiểu, tương tác và tìm kiếm cơ hội Air & Retroactive với các dự án mới.