Hiện nay với tốc độ phát triển của cơ sở hạ tầng trong mạng lưới blockchain, ngày càng có nhiều dự án chất lượng ra đời. Nhiều trend mới, nhiều hình thức huy động mới từ các dự án do đó tokenomics của các dự án cũng ít nhiều thay đổi theo trend. Do đó đọc tokenomics cũng là một kỹ năng cần cải thiện để có thể phù hợp với dòng chảy của thị trường.
I. TOKENOMICS LÀ GÌ?
Được đọc vắn tắt từ “token” và “economics”, tokenomics đề cập tới mô hình kinh tế trong thới giới Cryptocurrency bao gồm quá trình phát hành, phân bổ, quản lý và đôi khi là phá hủy token. Nghiên cứu kỹ tokenomics giúp nhà đầu tư có thể chọn lọc dự án có quyết định đúng đắn hơn khi đầu tư vào token đó.
II. CÁC YẾU TỐ CẦN QUAN TÂM KHI ĐỌC TOKENOMICS
1. Tổng vốn hóa của dự án
Tổng vốn hóa của dự án là một yếu tố rất quan trọng, vốn hóa liên quan mật thiết tới tokenomics và total sypply. Dự án nếu tổng cung không cố định mà có thể mint ra vô hạn chắc chắn sẽ dẫn tới lạm phát. Điển hình là mô hình 2 token song song của gamefi năm 2021. Mặc dù mô hình kinh doanh đã cố gắng đưa ra 2 token thay vì 1 token như các dự án thông thường, hoặc thậm chí burn token liên tục từ phí giao dịch của user nhưng vẫn không thể kiềm chế lạm phát do token không có giới hạn.
Vốn hóa của dự án cũng tùy thuộc tính chất của dự án. Dự án Defi cần rất nhiều TVL để tạo ra thanh khoản do đó vốn hóa thường rất cao. Tuy nhiên các dự án liên quan đến bảo hiểm hay NFT vốn hóa thị trường không nên quá cao.
2. Phân bổ và phân phối
Các quỹ đầu tư hay còn gọi là các VC tham gia vào các vòng đầu tư sớm như Seed, Pre-seed sẽ được mua token với giá rất rẻ. Do đó việc phân bổ và phân phối token cho quỹ đầu tư nào thời gian nào cũng là một yếu tố vô cùng quan trọng trong quá trình nghiên cứu tokenomics của dự án. Số token của các Angels Investors cần được vesting trong thời gian dài để đảm bảo quyền lợi và sự phát triển của cả dự án nói chung. Dự án cũng cần phải cân nhắc rất kỹ khi phân bổ danh mục cho các VC ở các vòng Pre-seed, seed, private và ICO.
Bên cạnh phân bổ cũng cần nhắc đến quá trình phân phối token. Thời gian phân phối token cho các VC ở các vòng đầu tư khác nhau hợp lý phần nào đó tránh hiện tượng domino do áp lực xả rất lớn ở cùng một thời điểm gây ra.
3. Token use case
Use case của token được áp dụng nhiều trong mô hình kinh doanh sẽ thúc đẩy nhà đầu tư năm giữ dài hạn token đó, góp phần làm động lực để token đó có thể tăng giá trong dài hạn. Token càng có nhiều Use case thì nhu cầu của thị trường với token đó càng lớn. Trường hợp này có thể kể đến StepN (GMT) với trend Move – to – earn năm 2022. Đội phát triển đã sử dụng GMT vào chính quá trình nâng cấp giày, mint giày hay ghép giày để tăng use case cho token và kết quả GMT đã tăng hơn 100 lần trong thời gian ngắn.
4. Tính lạm phát của token
Tính lạm phát của token được quyết định bởi nhiều yếu tố: supply, use case, phân phối token cho các VC. Đối với một dự án tốt, có được ấp ủ bởi những cái tên lớn trong thị trường crypto, những năm đầu tiên token không nên quá lạm phát. Việc này nhằm củng cố lòng tin dài hạn của các nhà đầu tư với dự án. Do đó nếu một token có tokenomics quá lạm phát trong những năm đầu phát triển là một yếu tố đáng cân nhắc trước đưa dự án đó vào watchlist.
III. TOKENOMICS MỘT SỐ DỰ ÁN
1. Oasis Network (ROSE)
Nhìn vào tokenomics này có thể thấy rõ ràng 12 tháng đầu tiên ROSE có mức độ ổn định cao tuy nhiên sẽ rất lạm phát từ tháng thứu 12 tới tháng 18 sau TGE. Mức độ lạm phát trong giai đoạn này hơn 100%. Phần được unlock này đến từ các Startergic Partners, Core và Backer.
Sau đó tốc độ lạm phát của token chậm lại và ổn định từ TGE+48, lúc này tỷ lệ lạm phát đã hơn 300% so với thời điểm năm 2020. Phần token của team bị lock rất lâu và vesting lên đến 96 tháng cũng là một yếu tố cho thấy Foundation muốn phát triển dự án dài hạn.
2. Arbitrum ($ARB)
Arbitrum là một Layer 2 rất hot thời điểm gần đây. Cuộc chiến của Optimism và Arbitrum được đánh giá sẽ rất thú vị đối với các nhà đầu tư yêu thích công nghệ Optimistic Rollup.
Có thể thấy tokenomics của ARB khá đơn giản, tại thời điểm TGE chỉ có token của các DAO và airdrop được lưu hành. Tháng 7 vừa rồi Arbitrum Foundation đã phân phối số token này cho các DAO của mình để họ tự quyết định. Với Vesting Schedule như trên, áp lực xả của ARB rất lớn vào khoảng tháng 3 năm 2024. Do đó những anh em có ý định đầu tư dài hạn ARB token cần cân nhắc vấn đề này.
3. Meme token
Còn đây là token allocations của một meme coin mình vô tình tìm được. Chưa cần nhìn vào lịch vesting đã có thể thấy vấn đề từ token allocation.
Phần token Pre-sale cho community chiến phần lớn tokenomics, chỉ riêng phần doanh thu này team đã thu về một lượng tiền khá lớn. Và phần token của team trong tokenomics là không có, không lock nên không thể có động lực phát triển trong dài hạn mà thay vào đó là những lần pump dump để mang lại lợi ích cho team foundation. Anh em nên cận trọng với những tokenomics như trên.
Việc đọc tokenomics là một phần của quá trình kiểm tra dự án trước khi xuống tiền đầu tư, nhưng nó chỉ là một phần nhỏ không quyết định tất cả. Như đã biết, ngoài team, investor ra chúng ta còn có các Market Maker. Đây mới chính là đội hằng ngày tạo ra sóng trong thị trường. Yêu cầu của các đội Market Maker uy tín cũng khá ngặt nghèo, dó đó mà đôi khi team foundation cũng có những phần token “mờ ám” được giấu đi để thuận tiện cho các Market Maker. Vì vậy tokenomics là một yếu tố để tham khảo chứ không thể là yếu tố quyết định hoàn toàn xem dự án đó có nên đầu tư hay không.
